Risicomanagement en weerstandsvermogen

De gemeente wil inzicht krijgen in de risico’s waardoor we adequate maatregelen kunnen treffen. We streven er naar dat het optreden van risico’s zo weinig mogelijk effect heeft op de uitvoering van het bestaande beleid. Amersfoort wil het risicobewustzijn van medewerkers in de organisatie verder stimuleren en maatregelen treffen ter voorkoming of beperking van risico’s. Daarnaast beoordeelt de gemeente het weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen geeft inzicht in hoeverre de gemeente in staat is ('voldoende vet op de botten heeft') om de financiële gevolgen van de risico's op te vangen.

Ter voorbereiding op de jaarrekening is een actualisatie van de risico-inventarisatie uitgevoerd.  Risico’s met financiële effecten worden meegenomen bij de bepaling van de benodigde weerstandscapaciteit. De belangrijkste risico’s per programma kunt u terugvinden bij de programma’s zelf.
Bewustwording van risico’s is een belangrijke stap in het beheersen van risico’s. Regelmatig moeten we stilstaan bij onze doelstellingen van beleid, programma of project. En nadenken welke risico's het bereiken van deze doelstellingen van beleid in de weg staan. Pas als we onze risico's kennen, kunnen we ook gepaste maatregelen treffen. Hierdoor zijn we als organisatie beter in staat onze doelstellingen te realiseren.
In deze paragraaf Risicomanagement en weerstandsvermogen wordt de benodigde weerstandscapaciteit eind 2020 primair vergeleken met de begroting 2021. Dit houdt verband met het toekomstgerichte karakter van de benodigde weerstandscapaciteit. Hierdoor is vergelijking met de meest recente peildatum, dat is  medio 2020 voor de begroting 2021, het meest relevant.

Tabel: PW.01 Benodigde weerstandscapaciteit   
( x € 1.000.000,--)

De benodigde weerstandscapaciteit per programma is als volgt opgebouwd:

Ons financiële risicoprofiel bepaalt onze benodigde weerstandscapaciteit. Dit is het bedrag dat nodig is om de financiële gevolgen van de risico’s op te vangen. Deze benodigde weerstandscapaciteit bedraagt, bij een zekerheidspercentage van 90%, € 38,7 miljoen. Dit betekent dat we met 90% zekerheid kunnen zeggen dat het totale risicobedrag tussen de € 0 en € 38,7 miljoen uitkomt. Dit bedrag hebben we nodig om onze risico’s financieel op te vangen.
Ten opzichte van de vorige inventarisatie (begroting 2021) is de benodigde weerstandscapaciteit afgenomen met € 7,9 miljoen. Deze daling houdt voornamelijk verband met daling risicoprofiel grondexploitaties van € 3,2 miljoen (inclusief corona) en daling corona-effect overige risico's van € 3,8 miljoen.
De daling van het risicobedrag voor de grondexploitaties van € 17,3 naar € 14,2 miljoen kent verschillende oorzaken. Zo blijkt bij de herzieningen dat de risico’s bij verschillende projecten, waar onder De Lichtenberg, lager zijn geworden als gevolg van voortgang in de projecten. Daarnaast lijken de gevolgen van corona beperkter te zijn dan eerder werd aangenomen.
Het corona-effect voor de overige risico's is gedaald van € 5,0 naar € 1,2 miljoen omdat de inschatting is dat de bijdragen van het Rijk zodanig zijn dat deze over 2020 de extra lasten respectievelijk de gederfde inkomsten zullen afdekken. Voor de jaren hierna is echter wel rekening gehouden met een tekort.

Bovenstaande tabel laat zien hoe de benodigde weerstandscapaciteit vanuit de verschillende programma’s is opgebouwd. Onderstaande tabel geeft inzicht in de belangrijkste tien financiële risico’s van de gemeente Amersfoort. Het gaat hier om de belangrijkste risico's gerangschikt naar financiële impact. De kans dat het risico optreedt bepaalt samen met het financiële gevolg de impact van het risico op het risicoprofiel. De financiële impact van onderstaande risico’s is opgenomen binnen de totaal benodigde weerstandscapaciteit zoals hierboven genoemd.

Tabel: PW.02 Top 10 belangrijkste financiële risico's   
(x € 1.000.000,--)

Tabel: PW.02A Risico’s met grootste mutatie weerstandscapaciteit
De risico’s met de grootste mutatie in de weerstandscapaciteit staan in de volgende tabel:
(x € 1.000.000,--)

Meerjarenperspectief
Kijkend naar het toekomstig meerjarenperspectief van het weerstandsvermogen wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds de grondexploitaties en anderzijds de overige risico's.  
Het meerjarenprogramma grondexploitaties (MPG) laat voor de bestaande grondexploitaties op termijn een aanzienlijke daling zien van het weerstandsvermogen (van € 14,2 miljoen in 2021 naar € 8,0 miljoen in 2024), veroorzaakt doordat de vastgestelde grondexploitaties aflopen en daarmee minder risico's hebben. De mogelijke effecten van het coronarisico zijn bij deze herziening per project verwerkt (onder andere middels de vastgestelde parameters) en dus in het resultaat van de grondexploitaties verwerkt. Een nadere toelichting op de risico's van de grondexploitaties staat opgenomen in het MPG.
Daarnaast zijn voor het meerjarenperspectief de nieuwe grondexploitaties relevant. De risico’s hiervan zijn echter, gegeven het stadium van de grondexploitaties, nog niet in beeld.
Voor de overige risico's wordt een stijging verwacht van € 24,3 miljoen eind 2020 naar € 26,4 miljoen in 2024. Het grootste deel van de stijging betreft het sociaal domein. Enerzijds de herverdeling van middelen voor WMO, Jeugd en Beschermd wonen. Anderzijds de toename van schuldhulpverlening en stijging bijstandsuitkeringen door corona-effect.

De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit de saldireserve en de reserve sociaal domein. Deze reserves kunnen we inzetten om de financiële gevolgen van de risico's op te vangen. De reserve Sociaal Domein is voor een deel beklemd voor het Sociaal fonds en het Innovatiefonds. De bedragen die daarvoor beklemd zijn, hebben we in mindering gebracht op het totaal van de reserve Sociaal Domein.

Tabel: PW.03 Beschikbare weerstandscapaciteit   
( x € 1.000.000,--)

Als indicator gebruiken we het weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen is de beschikbare weerstandscapaciteit gedeeld door de benodigde weerstandscapaciteit. Met andere woorden: het bedrag dat we aan reserves beschikbaar hebben om de financiële gevolgen van de risico's op te vangen, gedeeld door het bedrag dat we op basis van ons risicoprofiel verwachten nodig hebben. Deze ratio moet conform de door uw Raad vastgestelde ijkpunten tussen de 1,2 en 1,5 liggen. In dat geval hebben we net wat meer buffer dan nodig is om alle financiële risico's op te vangen. Bij de behandeling van de begroting 2021-2024 heeft uw Raad de norm op 1 gesteld voor de jaren 2021 en 2022.
Onderstaande tabel geeft het verloop van de weerstandsratio in vergelijking tot de jaarrekening 2019. De weerstandsratio is licht gedaald, maar voldoet aan de door uw Raad gestelde norm.

Tabel: PW.04 Verloop van het weerstandsvermogen   
(x € 1.000.000,--)