2. Inclusieve en veilige stad
Inleiding
Amersfoort is een inclusieve stad, waar iedereen op zijn eigen manier mee moet kunnen doen. We vinden het belangrijk om er samen voor te zorgen dat iedereen mee kan blijven doen in onze samenleving. En als iemand daar hulp bij nodig heeft, dan zorgen we ervoor dat hij/zij die krijgt. Doel is dat inwoners de hulp krijgen die nodig is en dat dit bijdraagt aan (het herstel van) een zo gewoon mogelijk leven. Dat betekent dat zorg en ondersteuning zoveel mogelijk in de omgeving van mensen wordt aangeboden. En dat er altijd gekeken wordt – voordat specialistische hulp wordt aangeboden – of er andere manieren zijn om aan de zorg- of hulpvraag te voldoen.
Passende zorg en ondersteuning voor inwoners binnen financiële kaders
Op basis van het meerjarig beleidskader Sociaal Domein en het uitvoeringsprogramma geven wij richting aan de transformatie van het sociale domein. Met de monitor sociaal domein geven wij inzicht in de effecten hiervan. Transformatie is geen doel op zich, maar dient als instrument om onze doelen te bereiken: passende zorg en ondersteuning bieden aan inwoners binnen de financiële kaders. Het beoogde resultaat voor de inwoner is leidend.
Samen aan de slag voor een inclusieve stad
In 2020 is het beleidskader Inclusieve Stad opgesteld. Samen met partners, professionals, vrijwilligers en inwoners willen wij werken aan het vergroten van de kansengelijkheid, preventie en de ondersteuning en zorg in de wijken. In 2020 hebben wij intensieve en waardevolle gesprekken gehad met belangenbehartigers, ervaringsdeskundigen, professionals en bestuurders van (zorg)organisatie over de ambities, uitgangspunten en werkwijze voor een inclusieve stad. Voor de komende jaren kwamen als grote thema’s naar voren: preventie, bestaanszekerheid en participatie, opvoeden en opgroeien, ouder worden, psychische kwetsbaarheid en samenleven in diversiteit.
Corona
Door de Corona-pandemie werd 2020 een ander jaar dan verwacht. De pandemie grijpt diep in op de Amersfoortse samenleving. We zijn trots op de wijze waarop de samenleving daar mee omgaat. De veerkracht en het aanpassingsvermogen is groot gebleken. Er is grote waardering voor alle mensen die in deze tijden directe zorg en ondersteuning leven aan mensen die direct en of indirect getroffen zijn door Corona. Het is hartverwarmend om de vele initiatieven te zien die inwoners en organisaties hebben genomen om elkaar te helpen in deze moeilijke tijden. Dit biedt hoop en perspectief voor de toekomst.
We zien ook dat door de crisis vooral kwetsbare groepen het extra moeilijk hebben. Er zijn zorgen over kinderen die leerachterstanden oplopen en toenemende eenzaamheid onder jongeren en ouderen. Sommige sectoren worden extra hard geraakt door de lockdown-maatregelen. Dit vergroot de bestaansonzekerheid voor mensen die hier werkzaam zijn. Laagopgeleiden en flexwerkers zien hun toch al kwetsbare positie verzwakken. Positief effect is dat het werken in de zorg een herwaardering doormaakt en het personeelstekort in deze sector zo verkleind kan worden.
Wij hebben oog voor de spanningen die er kunnen ontstaan tussen groepen. Omdat de effecten van de Corona-maatregelen verschillend kunnen uitpakken en/of er verdeeldheid ontstaat tussen groepen. Via o.a. de sociale basis infrastructuur spelen wij hier pro-actief op in. Ook moeten wij rekening houden met het feit dat voor veel mensen deze tijden een traumatische ervaring is. En dat wij ons daarom moeten voorbereiden op een grotere vraag naar ondersteuning.
Anti-discriminatie
Naast Corona werd 2020 - naar aanleiding van het overlijden van George Floyd als gevolg van politiegeweld in Amerika – gekenmerkt door een brede maatschappelijke discussie over discriminatie en racisme. Afgelopen jaar hebben wij via tal van gesprekken de ervaringen met racisme en discriminatie in beeld gebracht. Om zo gericht maatregelen te kunnen nemen op die terreinen waar discriminatie vaak voorkomt of wordt ervaren. Uit de gesprekken bleek een gevoel van betrokkenheid en urgentie, en ook bereidheid om werk te maken van dit thema. De acties zijn opgenomen in de Anti-Discriminatie agenda die in 2021 wordt besproken en vastgesteld door de gemeenteraad. Het gesprek over hoe om te gaan met de invulling van Piet bij het Sinterklaasfeest kwam in een stroomversnelling. We zijn trots op de manier waarop wij met elkaar – gemeente, politiek en samenleving - dit moeilijke gesprek hebben gevoerd en tot een besluit zijn gekomen.
Stand van zaken transformatie sociaal domein
De transformatie van ondersteuning en zorg heeft als doel om de maatschappelijke effecten en doelen van Amersfoort als inclusieve stad, te realiseren. De opgave om ondersteuning en zorg duurzaam betaalbaar te houden maakt daar deel vanuit. De beweging die we hiermee willen realiseren is: zoveel mogelijk naar de basis, gericht op Positieve Gezondheid en preventie. Veel van de zichtbare resultaten die wij in 2020 samen met partners hebben bereikt zijn gericht op het bevorderen van de inzet van algemene voorzieningen in de wijk en verminderen specialistische hulp. We werken daarmee aan de versterking van de Sociale Basisinfrastructuur en van de samenwerking tussen inwoners en partners uit het informele en formele netwerk. Wijkteams en praktijkondersteuners kunnen zelf meer (preventieve) ondersteuning bieden en werken steeds beter samen met andere professionals in de wijken.
De breed spectrum aanbieders voor gespecialiseerde jeugdhulp werken gezamenlijk aan een transformatieplan. Onderdeel hiervan is het beter laten aansluiten van specialistische hulp aan de ondersteuning in de wijk. Daarnaast wordt gewerkt aan het versnellen van de uitstroom en waar mogelijk voorkomen van instroom in de zwaardere jeugdhulp. Met het programma ‘wonen en zorg’ hebben wij in 2020 de eerste stappen gezet om jongeren (en volwassenen) met een ondersteuningsvraag huisvesting te bieden in onze stad.
Realistische verwachting en betere samenwerking op Rijksniveau nodig
Het sociaal-cultureel planbureau maakte in 2020 de balans op na 5 jaar decentralisaties. Het SCP constateert dat er veel goed gaat. Veel mensen worden (goed) geholpen door de gemeente. Een beeld wat wij ook herkennen in Amersfoort. Met de meeste Amersfoorters gaat het goed. Jongeren zijn over het algemeen gelukkig. Veel ouderen wonen tot op hoge leeftijd zelfstandig en zijn zelfredzaam. Vergeleken met andere steden maken in Amersfoort minder mensen gebruik van de bijstand. En veel huishoudens zijn er financieel op vooruit gegaan als gevolg van het minimabeleid.
Tegelijk wordt door het SCP geconstateerd dat vooral kwetsbare groepen niet altijd in beeld zijn en de baankansen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zijn afgenomen. Ook zijn de verwachtingen dat mensen meer voor elkaar zorgen of problemen zelf oplossen nog te hooggespannen. Mensen vinden het moeilijk om anderen om hulp te vragen of er is niemand om te helpen. Het SCP roept daarom met name het Rijk op om beter over de verschillende wetten en domeinen heen samen te werken (integraal beleid)en de complexiteit van regelgeving aan te pakken. Een oproep die wij van harte ondersteunen.
Financiën
Het jaar 2020 was ook in financieel opzicht een uitzonderlijk jaar door de coronacrisis. Door middel van verschillende grote financiële regelingen, zoals o.a. de continuïteitsbijdrage zorg en de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemersregeling (TOZO ), is in het Sociaal Domein steun verleend aan inwoners en (zorg)organisaties om inkomen, ondersteuning en zorg te kunnen blijven bieden. Vanuit het Rijk zijn hiervoor in stappen in 2020 aanzienlijke financiële (compensatie)bedragen ter beschikking gesteld, deels t.b.v. besteding in 2021. Tegelijkertijd konden door de coronacrisis niet alle geplande activiteiten en ambities doorgang vinden. Dit alles maakt dat de financiële resultaten in 2020 behoorlijk afwijkend zijn van andere jaren.
We zijn met het Rijk in gesprek voor een structurele oplossing voor de tekorten. Uit een gezamenlijk onderzoek dat vorig jaar is uitgevoerd blijkt dat het kostenniveau (voor Jeugdhulp) op lange termijn niet houdbaar is. Gemeenten geven flink meer geld uit dan ze krijgen van het Rijk aan de Jeugdhulp. We zijn blij dat het kabinet erkent dat deze opgave niet alleen met beleid te beïnvloeden is. Wel wordt gekeken of delen van de Jeugdwet aangepast kunnen worden om de uitvoering te verbeteren. Hiervoor zijn landelijk (5) maatregelen in beeld. Maatregelen die wij in Amersfoort al uitvoeren.
Veiligheid
Door Corona is in 2020 digitale criminaliteit toegenomen. Inwoners krijgen te maken met fraude via WhatsApp en ondernemers hebben last van gijzelsoftware. We zetten in op preventie (o.a. via trainingen) en er is aandacht voor slachtoffers. Hoewel wij steeds meer digitaal leven, denken inwoners dat de kans dat zij tijdens die activiteiten slachtoffer kunnen worden van criminaliteit erg klein is. Dit belemmert om beschermende maatregelen te nemen. Het is dus belangrijker om te blijven wijzen op risico’s en wat je daar tegen kunt doen.
De aanpak van ondermijning heeft in 2020 meer vorm gekregen. Het laat ook zien hoe veelzijdig en wijdverbreid ondermijnende criminaliteit is. We zetten steeds vaker en sneller (bestuurlijke) instrumenten in om ondermijning te stoppen. Ook kijken wij kritisch naar subsidieaanvragen, vergunningen, aanbestedingen en vastgoedtransacties om eventuele ondermijning vroegtijdig op te sporen.