2.2 Veiligheid en handhaving

Belangrijke gebeurtenissen

Corona
De coronapandemie heeft in 2020 ook gevolgen gehad voor het beleidsveld veiligheid. De snelle opkomst van de pandemie had gevolgen voor het in werking stellen van de gemeentelijke crisisorganisatie. Nadat duidelijk werd dat de coronacrisis langere tijd zou gaan duren, is half mei de crisisorganisatie afgeschaald en is een speciale projectorganisatie corona ingericht. Sinds half mei zorgt het gemeentelijk coronateam voor de vertaling van de landelijke maatregelen, wetgeving en richtlijnen naar de Amersfoortse situatie en een eenduidige regie op communicatie rondom corona. Ook is het team verantwoordelijk voor de coördinatie op financiën en risicomanagement en zaken zoals crowdmanagement. Daarnaast onderhoudt zij intensief contact met de partners in de stad en de vakafdelingen binnen de gemeente. Bij de uitvoering van de landelijke coronamaatregelen hebben vanaf het begin de gemeentelijke boa’s een zeer grote rol gespeeld. Regionaal werd meerdere keren een handhavingsstrategie opgesteld die na elke persconferentie weer bijstelling behoefde. Van de boa’s werd veel flexibiliteit gevraagd aangezien de landelijke maatregelen niet altijd helder uit te voeren waren en er ruimte is voor interpretatieverschillen. Enkele thema’s waarop zij veel inzet hebben geleverd betreft handhaving groepsgrootte, horeca en groepsgrootte, (zomer)terrassen, jongeren.
In 2020 is intensief samengewerkt om samen met de GGD zowel een testlocatie als een XL vaccinatielocatie te vinden en operationeel te maken. Beide zijn deze gevonden in de Rijtuigenloods.  In het college is corona al die tijd een vast agendapunt en daarbij is sinds mei 2020 ook een speciale staf corona opgericht waarin de actuele (stand van) zaken worden besproken en besluiten worden voorbereid. In elk geval na elke persconferentie en op verzoek vaker, wordt een speciale corona Ronde met de gemeenteraad belegd. Daarbij wordt de raad intensief gevoed met informatie door middel van de corona updates in de vorm van collegeberichten waaronder ook cijfers op het gebied van handhaving op coronamaatregelen.
Qua veiligheid was het even schakelen aangezien alle overleggen met ketenpartners van fysiek naar digitaal gingen. Dat was met verschillende partijen en verschillende applicaties soms even zoeken. Doordat als gevolg van de coronamaatregelen een groot deel van de Amersfoortse bevolking thuiswerkte, veel publieke plaatsen en voorzieningen voor korte of langere tijd gesloten werden, veel meer dan voorheen gebruik gemaakt werd van digitale middelen, zagen we ook een verschuiving in de criminaliteitscijfers. Het totaal aantal geregistreerde misdrijven in Amersfoort is met -2% licht gedaald ten opzichte van 2019.
Met name op het gebied van woninginbraken is een opvallende verandering zichtbaar. In 2020 zijn er 35% minder woninginbraken gepleegd. (zie woninginbraken). Een flinke stijging zagen we in het aantal meldingen jongerenoverlast (76%). Sinds medio maart wordt intensief gecontroleerd op de coronamaatregelen om afstand te houden en groepsvorming tegen te gaan. Omdat sportverenigingen, horeca en ander tijdverdrijf minder of niet mogelijk was, zocht een aantal  jongeren op straat hun vertier. Anderzijds zijn veel meer mensen thuis die daardoor ook beter zien waar mensen de coronaregels overtreden, of zich sneller ergeren aan overlast omdat het zichtbaarder is dan voorheen. Het gaat dus niet alleen om jongerenoverlast, maar ook om het feit dat jongeren tijdens de strengere maatregelen tegen de coronaregels in, in groepen bij elkaar kwamen, wat als overlast wordt geregistreerd. Naast deze zaken zagen we in 2020 een duidelijke toename van het aantal demonstraties, voor een groot deel gericht op het kabinetsbeleid met de coronamaatregelen.

Digitale weerbaarheid
De coronamaatregelen hebben in 2020 een flinke impuls gegeven aan processen van digitalisering. Dat heeft ons veel gebracht, maar tegelijkertijd is onze afhankelijkheid van ICT daarmee groter geworden. We komen minder fysiek samen, zitten meer thuis en regelen steeds meer zaken via het internet. Als gevolg daarvan is de criminele gelegenheid ook verschoven van het fysieke naar het digitale domein. We zien dit duidelijk in de misdaadcijfers terug: inwoners kregen o.a. te maken met fraude via WhatsApp en ondernemers en publieke organisaties hadden veel last van gijzelsoftware. Cybercriminelen spelen handig in op de actualiteit. In 2020 hebben we daarom vooral ingezet op de preventie van slachtofferschap van kwetsbare groepen. We hebben jongeren via de seriousgame ‘HackShield’ laten kennismaken met digitale veiligheid, ondernemers via trainingen preventietips gegeven en samen met de politie een daderaanpak voor internetoplichters en geldezels voorbereid. Daarnaast deden we ook onderzoek onder Amersfoortse inwoners naar de risicoperceptie ten aanzien van cybercriminaliteit. Tot slot blijven we samenwerken met onderwijsinstellingen en andere gemeenten via het Raak-publiek consortium ‘cyberweerbaarheid’ en de City Deal ‘lokale aanpak cyberveiligheid’ met als doel om lokale evidence based interventies te ontwikkelen.

Ondermijning en weerbaarheid

Het jaar 2020 was het tweede jaar van het plan van aanpak Ondermijning. De aanpak krijgt steeds meer vorm en daarmee groeit het besef hoe veelzijdig en wijdverbreid ondermijnende criminaliteit is.  Door de intensivering van de aanpak komen nieuwe thema’s zoals illegale prostitutie aan het licht. Om hierop beter zicht te krijgen op zijn wij eind 2020 gestart met een onderzoek naar de aard en omvang van illegale prostitutie.
Ook zorgfraude is in 2020 als een omvangrijk probleem in beeld gekomen, waarbij een succesvolle aanpak vooral op preventieve vlak zal liggen. Hiertoe wordt een coalitie gesmeed met het sociaal domein.
De nieuwe wet Bibob - die in 2020 van kracht is geworden - geeft gemeenten meer mogelijkheden om de integriteit van aanvragers van subsidies, vergunningen, aanbestedingen of vastgoedtrans-acties te toetsen. Het aanpassen van ons lokale beleid aan de nieuwe wet in 2021 zal ons helpen om (bestuurlijke) barrières op te werpen om zodoende het ongewild faciliteren van criminele activiteiten zoals zorgfraude te voorkomen.

In 2020 hebben wij deel uitgemaakt van een regionaal verbetertraject gericht op het vergroten van de kwaliteit en snelheid van bestuurlijke rapportages en inzet van het bestuurlijke instrumentarium. Dit heeft ertoe geleid dat we in toenemende mate gebruik hebben gemaakt van het bestuurlijk instrumentarium om ondermijning een halt toe te roepen. Naast het sluiten van een aantal panden na het aantreffen van drugs of illegale prostitutie, werd als bestuurlijke interventie ook gebruik gemaakt van het opleggen van een last onder dwangsom, het geven van een schriftelijke waarschuwing of een last onder bestuursdwang.

Vergroten van weerbaarheid:
De week van de veiligheid had in 2020 het thema weerbaarheid en is aangegrepen als impulsweek om intern en extern bewustwording te vergroten en meldingsbereidheid te verhogen. Extern was dit gericht op het herkennen van signalen van ondermijning en deze te melden. Intern lag de focus op integriteit en agressie en op bewustwording van signalen van ondermijning. Ook is in 2020 gerealiseerd dat alle nieuwe medewerkers een VOG overleggen bij hun aanstelling en is het aantal vertrouwenspersonen uitgebreid.

In dezelfde week is aansluiting van de gemeente bij Meld Misdaad Anoniem gerealiseerd en hierover breed gecommuniceerd.