Financieel resultaat 2020

Het jaar 2020 liet zich in één woord omschrijven als: corona.
Corona beheerste het leven, het nieuws, de economie en de financiën.
Economisch gezien leek de groei uit 2019 zich voort te zetten. Tot de economie in het tweede kwartaal een forse krimp liet zien. Die krimp zijn we niet meer te boven gekomen. Ondanks de krimp van de economie stegen de huizen- en grondverkopen naar recordhoogtes. Het kabinet heeft veel geld uitgetrokken om ondernemers maar ook gemeenten financieel te steunen om de coronacrisis het hoofd te kunnen bieden. Daarbij is de koppeling van het gemeentefonds aan de rijksuitgaven onderbroken en zijn er afspraken gemaakt over de ontwikkeling van het gemeentefonds. Zo is onder andere de opschalingskorting tijdelijk opgeschort.  Grosso modo hebben we in Amersfoort het jaar 2020 in financieel opzicht positief afgesloten met een incidenteel bruto bedrag van € 9,7 miljoen. Dit bedrag is het saldo van een groot aantal financiële meevallers en tegenvallers over het jaar 2020. De financiële meevallers zijn deels veroorzaakt doordat een aantal projecten vanwege corona niet (volledig) uitgevoerd hebben kunnen worden. Een groot deel van dit bedrag is in 2021 nodig voor projecten of lasten die eigenlijk voor 2020 geraamd waren, maar die wegens diverse omstandigheden geen doorgang konden vinden en in of na 2021 wel door moeten gaan. Hiervoor treft u separaat een voorstel aan met de zogenoemde ‘bestemmings en overhevelingsvoorstellen’ ter bestemming van het rekeningresultaat.

Tabel AR.01 Overzicht belangrijkste mee- en tegenvallers   Bedragen in € mln.

1. In 2020 hebben we voor de huisvuilinzameling en -verwerking de eindafrekening over 2019 ontvangen van zowel de ROVA (-€ 229.000) als de AVU (-€ 763.000). Samen leidt dat tot een nabetaling van ongeveer € 1 miljoen.
2. Er is in 2020 incidenteel meer huishoudelijk afval geproduceerd. Vanwege de coronamaatregelen hebben mensen zoveel mogelijk thuis gewerkt, wat meer huishoudelijk afval heeft opgeleverd. Dat heeft geleid tot meer aanbod bij het milieubrengstation, hogere logistieke kosten, meer restafval en meer gft-afval. Voor de huisvuilinzameling en -verwerking komt er nog een eindafrekening over 2020, welke hoger zal uitvallen met name door de lage papierprijzen. Dit laatste element kent een structureel karakter. Samen gaat het om een bedrag van € 0,9 miljoen.
3. De daadwerkelijke sloop van het voormalige Elisabeth Ziekenhuis is afgerond. De aanleg van de 1e fase van het park Beekdal is ook afgerond (in 2019 al). De aanleg van de 2e fase is in 2020 gestart en de oplevering van het park staat gepland voor voorjaar 2021. Het grootste deel van het niet uitgegeven bedrag is beschikbaar gesteld voor 10 jaar beheer. Omdat het park later is aangelegd dan eerder was voorzien, schuift deze beheerperiode op (vanaf 2021) en is er over 2020 sprake van een incidenteel financieel voordeel van € 1,3 miljoen.
4. Er zijn meer straatwerkzaamheden voor rekening van derden uitgevoerd en schadegevallen afgehandeld die bij derden in rekening zijn gebracht. Daarnaast zijn er samen met scholen speelvoorzieningen gerealiseerd, waarvoor van de scholen een vergoeding is ontvangen. Per saldo is het budgettair neutraal voor een incidenteel bedrag van ongeveer € 1,0 miljoen.
5. Als gevolg van de verplicht voorgeschreven tussentijdse winstneming bij de grondexploitaties is er sprake van een extra bate van € 0,5 miljoen. Hier staat echter ook de verplichte vorming van een verliesvoorziening tegenover ter grootte van € 2,4 miljoen voor andere grondexploitaties. Beide bedragen zijn incidenteel.
6. De gemeente faciliteert een aantal projecten van particuliere initiatiefnemers, waarvan we de kosten kunnen verhalen op de betreffende particulieren. Dit is per saldo budgettair neutraal, maar levert in 2020 wel een incidenteel hogere last én bate op € 3,3 miljoen. Het betreft hier o.a. de facilitaire projecten Hogekwartier, de Hoef en de Wagenwerkplaats.

Daarnaast zijn in het kader van de ontwikkeling van plangebied Vathorst de gronden, die eigendom zijn van de gemeente, op aanvraag van het Ontwikkel Bedrijf Vathorst (OBV) geleverd aan het OBV. Er zijn in 2020 meer gronden geleverd dan begroot. Dit levert een per saldo incidenteel budgettair neutraal nadeel én voordeel op van € 0,7 miljoen.

7. Ten aanzien van de grondexploitaties is er sprake van een saldo van € 0.
8. Het pand aan de Zangvogelweg 140 is verkocht. Dit pand is eerder gebruikt voor de tijdelijke huisvesting van het JvO-gymnasium. Door de verkoop is een opbrengst gerealiseerd van € 2,7 miljoen. De boekwaarde, eveneens ter grootte van € 2,7 miljoen, is voor dit bedrag afgeboekt. Per saldo is het resultaat nul.
9. Deze voorziening is getroffen naar aanleiding van een mogelijke te betalen schadevergoeding.
10. Voor het Deltaplan Wonen is in 2020 € 0,5 miljoen méér uitgegeven dan begroot.
11. Van het totaalbudget van € 1 miljoen, was in 2020 € 0,1 miljoen uitgegeven voor de rotonde Nieuwe Poort. Er was meer tijdnodig om de verkeerskundige beoordelingen van de verschillende alternatieven te onderzoeken en ook om met de bewoners en belanghebbenden de dialoog te voeren over mogelijke oplossingen en alternatieven. Er is derhalve sprake van een incidenteel financieel voordeel van € 0,9 miljoen.
12. In het kader van het project betaalbaarheid ondersteuning en zorg zijn er diverse maatregelen ingevoerd om de tekorten van het sociaal domein te verminderen. Voor het invoeren van de maatregelen is voor de jaren 2020 t/m 2022 € 4 miljoen incidenteel budget beschikbaar gesteld. Het volledige budget is in 2020 beschikbaar gesteld, maar is ter dekking van de kosten tot en met jaarschijf 2022. Van het budget bedoelt voor de jaarschijf 2020 is er € 2 miljoen besteed aan maatregelen. Dat betekent dat er incidenteel € 2 miljoen resteert.
13. De lasten aan de ambulante begeleiding en behandeling van jeugdigen is hoger dan begroot. Het betreft financieel nadeel van € 4,4 miljoen.
14. Vanuit de jaren 2017, 2018  en 2019 is er in 2020 definitief financieel afgerekend met diverse zorgaanbieders. In de voorziening was voor deze aanbieders (aan de hand van de vaststelling van de ingediende productieverantwoording) al rekening gehouden met een hogere afrekening. Deze afrekening leidt per saldo tot een incidenteel voordeel van € 1,5 miljoen.
15. Er is sprake van een incidentele overschrijding op de begroting bij huishoudelijke hulp. Dit komt door de aanzuigende werking van het abonnementstarief en is € 0,9 miljoen.
16. De werkelijke lasten voor de ambulante begeleiding van volwassenen in 2020 bedragen € 1, 4 miljoen. De stijging van de lasten wordt veroorzaakt doordat cliënten een zwaardere hulpvraag hebben. De behandeling is hierdoor intensiever en langduriger. Een deel van de lasten (€ 0,6 miljoen) wordt gecompenseerd uit het budget van beschermd wonen, in verband met de ingezette ambulantisering van beschermd wonen. Per saldo is er sprake van een financieel nadeel van € 0,8 miljoen incidenteel.
17. De persoonsgebonden budgetten bij jeugd en WMO-begeleiding laten een overschrijding zien van in totaal incidenteel € 0,8 miljoen. Bij jeugd is het gemiddelde budget per cliënt gestegen. Bij WMO-begeleiding is het aantal cliënten toegenomen.
18. In de septembercirculaire is er voor het plan aanpak Dak- en Thuislozen vanuit het Rijk extra regionale middelen beschikbaar gesteld. Hiervan is € 1,4 miljoen niet uitgegeven (incidenteel).
19. Bij Beschermd Wonen is sprake van een incidentele onderbesteding van ongeveer € 5,9 miljoen. Voor een deel hebben we via de gemeentefondscirculaires extra middelen ontvangen voor beschermd wonen voor volume indexatie, ambulantisering zorg en loon en prijsontwikkeling (totaal € 3,1 miljoen). Daarnaast is er sprake van een incidentele onderbesteding van € 2,8 miljoen.
20. Er is sprake van een incidenteel financieel voordeel (€ 0,9 miljoen) ten aanzien van de licht verstandelijke beperking gelden. Deze berekenen we door aan de regio-gemeenten. De afspraken omtrent deze doorberekening waren nog niet bekend ten tijde van het vaststellen van de begroting.
21. De lasten van de Tozo (Tijdelijke overbruggingsregeling Zelfstandig ondernemers) en de uitvoeringskosten zijn samen € 25,0 miljoen. Dit is € 1,6 miljoen hoger dan wij in de gewijzigde begroting hadden opgenomen. Doordat het Rijk de uitgaven van de Tozo regeling volledig vergoed hebben wij op de baten ook een voordeel van € 1,6 miljoen. Per saldo is dit budgettair neutraal.
22. In 2020 hebben we ongeveer € 1,2 miljoen minder besteed dan we begroot hebben voor re-integratie. Deze onderbesteding wordt voor een groot deel van circa € 0,7 miljoen incidenteel veroorzaakt door de coronacrisis. Dit heeft ertoe geleid dat cliënten lastiger geplaatst kunnen worden op opleidings- en werk-ervaringstrajecten. Daarnaast is sprake van een structurele onderbesteding op re-integratie van € 0,5 miljoen). Deze is bij de begroting 2021-2024 reeds structureel verwerkt.

Ook is er sprake van een incidentele teruggave van de Belastingdienst van in totaal € 0,5 miljoen ter compensatie van de betaalde BTW voor re-integratietrajecten. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat de BTW op re-integratietrajecten volledig compensabel is bij het BTW compensatiefonds. Dit leidt tot een extra teruggave aan BTW voor Amersfoort.

23. Bij de meicirculaire 2020 heeft de gemeente Amersfoort als centrumgemeente middelen ontvangen voor de uitvoering van het Actieplan Perspectief op werk. In verband met de coronacrisis zijn onderdelen van het Actieplan vertraagd dan wel bewust in de tijd naar achteren geschoven. Het financiële voordeel ten opzichte van de begroting komt daarmee uit op € 1,25 miljoen incidenteel.
24. Mede vanwege corona is het budget voor de circulaire economie in 2020 niet volledig uitgegeven. Dit levert een incidenteel financieel voordeel op van € 0,7 miljoen.
25. In de begroting 2020-2023 was voor het jaar 2020 een eenmalig incidenteel budget van € 1,5 miljoen opgenomen voor bijdrage aan de ROM. Het is echter een deelneming op basis van aandelenkapitaal geworden, waardoor de exploitatielast van incidenteel € 1,5 miljoen uit de begroting nu vrijvalt in de jaarrekening.
26. Naast de reguliere storting in de pensioenvoorziening politieke ambtsdragers heeft er dit jaar een extra storting plaatsgevonden van incidenteel € 0,9 miljoen. Deze verplichte extra storting in de voorziening is het gevolg van een verdere verlaging van de rekenrente.
27. In 2020 was sprake van een toename van het aantal (grote) aanvragen voor omgevingsvergunningen ten opzichte van het geprognotiseerde aantal vergunningen. Dit heeft geleid tot een hogere legesopbrengst van € 2,3 miljoen. Hier staat extra inhuur voor € 0,8 miljoen tegenover om de aanvragen af te kunnen handelen. Per saldo is er sprake van een incidenteel financieel voordeel van € 1,5 miljoen.
28. Bij de algemene uitkering uit het gemeentefonds is per saldo sprake van een incidenteel voordeel van € 3 miljoen. Dit is opgebouwd uit het opschorten van de opschalingskorting in 2020 (€ 0,6 miljoen); een nabetaling uit het BTW-compensatiefonds (€ 0,8 miljoen); bijstelling accressen 2019 en 2020 (€ 1,9 miljoen); bijstelling van de maatstaven over voorgaande jaren (€ 0,4 miljoen); actualisatie van de inkomstenmaatstaven (hogere WOZ-waarden dan geraamd; -/- € 2,3 miljoen); taakmutaties uit de decembercirculaire (€ 0,4 miljoen) en coronacompensatie uit de decembercirculaire (€ 1,1 miljoen).
29. Er is sprake van een structureel nadeel in de rente op ambtenaren hypotheken van afgerond € 1 miljoen. De ambtenaren hypotheken portefeuille is met circa € 51 miljoen afgenomen sinds 2017. Dat levert lagere rentebaten op.
30. Het uitvoeren van een second-opinion en de daaropvolgende aanbesteding heeft de uitvoering van het noodzakelijk onderhoud aan het stadhuis vertraagd naar 2021. De incidenteel lagere uitgaven (€ 3,9 miljoen) leiden in 2020 ook tot een even grote lagere onttrekking aan de reserve onderhoud Stadhuisplein.
31. In 2020 is er extra personeel ingehuurd vanwege onder andere ziekteverzuim, organisatieontwikkelingen, meer uit te voeren projecten en de extra IT-belasting in verband met de thuiswerksituatie. Dit leidt tot hogere incidentele lasten dan geraamd van € 1,4 miljoen. De extra baten (€ 1,8 miljoen incidenteel) worden veroorzaakt doordat de extra inhuur voor de projecten aan diverse projecten konden worden toegerekend. Daarnaast was de productiviteit van zowel de inhuur als eigen medewerkers hoger dan vooraf geraamd en zijn er vergoedingen ontvangen voor het uitlenen van personeel.
32. Diverse investeringen zijn niet gerealiseerd en/of doorgeschoven naar latere jaren. Dat leidt tot een incidentele financiële meevaller bij de kapitaallasten van € 2,4 miljoen.
33. Tot slot zijn er diverse andere, veelal kleinere mee- en tegenvallers in de jaarrekening.

Onderstaande tabel geeft het saldo per programma weer van de corona baten en/ of lasten. Wanneer de kolom 'afwijking begroting -/- rekening' een negatief getal laat zien betekent dit dat er per saldo een negatief financieel corona resultaat op dit programma-onderdeel is gerealiseerd. Op programmaniveau is in het betreffende hoofdstuk ook een coronatabel opgenomen waarin per deelprogramma het saldo van corona is te zien. De hoofdconclusie staat onderaan deze tabel weergegeven.
Tabel AR.02 Corona bedragen per programma

Het Rijk heeft de toezegging gedaan dat gemeenten alle reële kosten van corona gecompenseerd moeten krijgen. Dit wordt niet op detail niveau afgerekend of gemonitord door het Rijk maar er zijn op verschillende losse onderwerpen afspraken gemaakt over compensatie. Hierover bent u in 2020 meermaals geïnformeerd, waarvan voor het laatst op 7 december 2020. In bovenstaande tabel is te zien dat op onderdelen (zoals bijvoorbeeld Duurzame en Groeiende stad) meer corona lasten zijn gemaakt dan er compensatie vanuit het Rijk ontvangen is. Dat komt mede doordat we zowel op het gebied van afval als van (parkeer)inkomsten nog aanvullende compensatie verwachten die betrekking heeft op het jaar 2020. Omdat deze bedragen en de verdeling echter nog niet bekend zijn mogen we die op grond van de regelgeving niet in de jaarrekening 2020 verwerken. Dit zullen we verwerken in de jaarrekening 2021. Daarnaast is op programma 5.1 Financiën en Belastingen een positief saldo te zien van € 368.000. De oorzaak hiervan is met name de decembercirculaire. In de decembercirculaire is voor € 1,1 miljoen aan corona compensatie ontvangen. Deze heeft betrekking op het sociaal domein maar is niet meer via een begrotingswijzing toegevoegd aan dat programma.
Een deel van de corona kosten loopt nog door in 2021. Het is daarom te vroeg om nu al een overall conclusie te trekken in hoeverre de compensatie vanuit de Rijksoverheid afdoende is. Daar zal ook in 2021 aanvullende compensatie vanuit het Rijk voor nodig zijn. Voor nu kunnen we echter wel stellen dat over het totaal van alle programma's heen het saldo van corona in 2020 niet in hoge mate positief of negatief afwijkt. Amersfoort heeft dus in financiële zin goed geacteerd op de coronacrisis en het Rijk heeft over 2020 grosso modo de reële corona kosten vergoed.